Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular
Hikmetin Anlam Sahası
Hikmetin Anlam Sahası
Hikmetin Anlam Sahası:
?Hikmet' sözlükte, kötülükleri ortadan
kaldırmak, iyilikleri elde etmek, gerçeği yakalama noktasında ilim ve akılla
hareket etmedir. Hikmet, Allah (cc) açısından, eşyanın bilinmesi, tutarlı ve
anlamlı bir şekilde icad edilmesi, kul açısından ise, varlıkların bilinmesi ve
hayırlı iş yapılmasıdır.
Hikmet ile hükm kelimeleri Kur'an'da
bazen aynı anlamda kullanılmaktadır. Mesela, Yusuf (as)a daha genç iken ?hükm',
yani hikmet verilmiştir. (12 Yusuf/22) Kimilerine göre ?hükm', hikmetten daha
kapsamlıdır.
?Hikmet' sözde ve işde en iyiyi
yakalamak veya olması gerekeni idrak etmektir. Doğru bir karar, isabetli bir
sonuç, tutarlı ve sağlam bir hareket tarzı, bir şeyin faydalı hale getirilmesi
hikmettir. Bir şeyi körü körüne değil de, önünü sonunu düşünerek ve ondan
doğacak bütün tehlikeleri savmayı göze alarak yapmak demektir.
Hikmet, hem ilimdir, hem de isabetli,
tutarlı iş yapmadır. Buradan hareketle bazıları ona ahlâkí bir anlam yükleyerek,
hikmetin bilgi ve eylem olduğunu ileri sürmüşlerdir. Ahlâkın meşru temeli doğru
ve kesin bilgidir. Bu bilgiye sahip olan kişi de ?hikmete' sahip kimsedir.
Yeterli ve doğru bir araştırma ve tefekkür kişiyi doğru bir hükme varmaya,
dolaysıyla hikmete göre iş yapmaya götürür.
(Muhkem ?sağlam bilgi, muhkem- sağlam
amele götürür.)
Kur'an'da yirmi yerde geçen ?hikmet'
kavramını tefsirciler bir çok farklı manada tefsir etmişlerdir. Bu tefsirlerin
her biri farklı gibi görünse de ?hikmet'in ifade ettiği ?sözde ve amelde tam ve
eksiksiz olma, faydalı ve isabetli olma' anlamı etrafında çevrelenmektedirler.
E. H. Yazır, ?Hikmet' kelimesine
verilen anlamlardan yirmiüç tanesini sıralamaktadır. Bunların en önemlileri
şunlardır:
Söz ve fiilde doğruyu tutturma,
Bir şeyin özünü kavrayan sağlam ilim
ve bununla amel etmek,
Ilim ve o ilmin amacını kavramak,
Varlıkların özündeki manaları anlamak,
Allah'ın emirlerini anlamak,
Icad etmek, (Allah'ın varlıkları icad
etmesi-yaratması hikmettir)
Varlık düzeninde her şeyi yerli
yerinde koymak,
Doğru ve güzel işlere yönelmek,
Siyasette, Yaratıcıya benzemeye
çalışmak. Hakim olunan kimselere iyi muamele, icraatı zulümden, ikramı
cimrilikten, ilmi bilgisizlikten, hoşgörüyü bunaklıktan ayırmak,
Allah'ın ahlâkıyla ahlâklanmak,
Allah'ın emirlerini düşünüp onlara
uymak. (Elmalılı, 2/205-215)
Hikmet kelimesinin bunların yanında şu
manalarına da dikkat çekilmiştir:
Kur'an, peygamberlik, ilim, anlayış,
öğüt, gerçeklik, duyular üstü idrak, iç tatmin, derin derin düşünme, doğruyu en
iyi şekilde bulmak ve sunmak, din, dinin inceliklerini kavrama, güzeli kötü
olana tercih edebilme yeteneği, kavrayış, aklı gereği gibi işletme, varlığın
sırlarını yakalamak. (nak. K. Temel Kavramlar, 184)
Görüldüğü gibi ?hikmet'te geniş bir
anlam zenginliği vardır.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.