Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

BELÂ .. Belâ; Anlam ve Mâhiyeti

BELÂ

BELÂ

Belâ;
Anlam ve Mâhiyeti

Belâ'nın sözlük anlamı,
denemek, yapmak, bitkin hale getirmek demektir. İmtihan için başa gelen musibete
de belâ denir. Elbisenin eskidiğini ifade etmek için de bu kelime kullanılır.
Denenmek veya bir sınamaya uğramak insanı yıprattığından dolayı ?belâ'
kelimesiyle ifade edilmektedir. Kur'an-ı Kerim'de daha çok denemek, sınamak,
imtihan etmek anlamlarında kullanılmaktadır.

Aynı kökten gelen ?belaya'
Türkçedeki belâ ve musibet anlamına gelir.[1]

Terim anlamı; Gerek darlıkta
ve gerekse genişlikte insanın denenip imtihana tâbi tutulması, imtihan
maksadıyla başa gelen musibet ve meşakkat bulunan olay demektir.

Başa gelen belâlar, musibetler
birer deneme ve sınama olduğundan ve insanı çeşitli biçimlerde eskitip
yıprattığından dolayı, başa gelen olaylara ?belâ? denmiştir. Bu bakımdan, dinin
emirleri ve yasakları, çeşitli yönleriyle belâdır. Râgıp el-İsfahanî, bu
yönlerin bazılarını şöyle belirtir:

1)
Bazıları bedene zorluk verdiğinden,

2)
İnsanların içindeki hayırlıları şerlilerden, temizleri kirlilerden, mü'minleri
münafıklardan ayırmak için bir deneme, sınama vasıtası olduklarından.
Nitekim Kur'an'da şöyle
buyrulmaktadır:

?Sizden mücâhidleri ve
sabredenleri bilelim (ortaya çıkaralım) diye sizi deniyoruz.?
(Muhammed: 47/31)

3)
İnsanlar şükretsinler diye sevinçlerle ve nimetlerle, sabretsinler diye de
zorluklarla denenirler. İnsanların bu şekilde denenmesi de ?belâ?dır. Nitekim
Hz. Ali (r.a.): ?Kimin dünyası genişletilir de, bunun bir imtihan olduğunu
bilmezse, o kişi akıldan yoksundur.? buyurmuştur. Yani, kişi başına gelen
bolluğun da darlığın da Allah'tan bir deneme vasıtası olduğunu bilmeli ve ona
göre davranmalıdır.[2]

Dinin emirleri bir bakıma
?belâ'dır, yani sınamadır. Çünkü bazı dinî emirler insan bedenine zorluk verir,
insanların iyilerinin ve kötülerinin ortaya çıkmasına sebep olur. Şükredenler
veya nankörlük edenler bununla belli olur. Zorluklara kim sabredecek, nimetlerin
değerini ve sahibini kim bilecek? Bütün bunlar bir ?belâ'dır/sınamadır.

İnsanlara verilen nimetler bir
deneme amacına yöneliktir.

?Yeryüzünün zinetleri (süsleri)
insanların denenmesi içindir.?
(Hûd: 11/7)

Hayat ve ölüm, doğma ve yaşama
birer sınamadır.[3]

Rabbimiz, herkese farklı şeyler,
farklı nimetler, farklı yetenekler vermiştir. Her bir insan farklı bir imkâna
sahiptir. Herkes kendine göre bir iş yapar veya mesleği yerine getirir.
Aralarında müslüman olanı vardır, müslüman olmayanı vardır. Ancak Rabbimiz
bütün insanları onlara verdiği nimet, kabiliyet ve imkânlarla denemektedir.[4]

Allah (c.c.) verdiklerinin
karşılığını kulluk ve şükür olarak ister.
Her bir nimetin teşekkür
borcu, her bir kabiliyetin sorumluluğu vardır. Rabbimiz kişilere ve toplumlara
bazen sıkıntı verir, bazen musibetler gönderir, bazen zorluklara ve darlıklara
düşürebilir. Bunun sebebi onların akıllarını başlarına almalarını, yanlış yolda
olanların düzelmelerini ve isyan içerisinde olanların Allah'a itaate
dönmelerini sağlamaktır. Bazen de müslüman kullarına sıkıntı, musibet veya
zorluklar verir, onları sabırla dener. Böylece onların daha çok sevap
kazanmasını, derece yönünden daha çok yücelmesini sağlar.[5]

Rabbimiz bütün insanları dener. Herkesin denenme şekli, imtihanı ve araçları
farklı olabilir. İyi insanlar sabırla ve Allah'ın dinine yardımla; kötü insanlar
hidayete, iyiliğe, Allah yoluna dâvetle sınanırlar. Başına ?belâ'nın, yani
imtihanın nereden geldiğini anlayanlar onun gereğini yaparlar. Böyle bir
denemenin karşısında mü'min olanlar sabreder, Rablerine tevekkül ahlâkı
kuşanarak O'na teslim olurlar.

[6]

[1]
Hüseyin K. Ece, İslam'ın Temel
Kavramları, Beyan Yayınları: 70-71.

[2] Râgıb
el-İsfahanî, Müfredât, s. 61 (Kur'an'da Temel Kavr. S. 266, naklen)

[3]

Mülk: 67/2.

[4]

En'âm: 6/165.

[5]

Bakara: 2/155-156.

[6]
Hüseyin K. Ece, İslam'ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 71. Ahmet
Kalkan, Kur'an Kavram Tefsiri.