Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Terhîb; Caydırıcı Korku

Terhîb

Terhîb; Caydırıcı
Korku:

Kur'an'ın korku bağlamında
insanları hakka yöneltmek için zaman zaman başvurduğu yöntemlerden biri terhîb
denilen korkutmadır. Çünkü korku ifadeleri şiddet içerirler; şiddetin de
özelliği kalpleri hassaslaştırmasıdır. İnsanların şiddet ve zorluk zamanında
psikolojik olarak, en ufak ürpertileri hissedebilecek bir durumda oldukları
bilinen bir gerçektir. Bundan dolayı Kur'an, kişilerin bu psikolojik durumlarını
göz önüne alıp telkinde bulunmaktadır; korku bağlamında kıyâmet, diriliş, hesap
verme, cehennem azabı gibi olaylara temas etmektedir (22/Hac, 1-2: 54/Kamer,
7-8; 101/Karia, 1-11). Kur'an'ın bu metodu takip etmesi, fertlerde kötülüklere
karşı caydırıcı bir etkiyi meydana getirmektedir. Nitekim bunun müşahhas
örneklerine islâm tarihinde rastlamak mümkündür. Bu örneklerden biri, Cübeyr bin
Mut'im'dir. Bedir esirlerinin fidye mukabili kurtulması için Medine'ye bir akşam
vaktinde gelen Cübeyr, Mescid-i Nebevî'de Rasûlullah'tan Tûr sûresini işitince,
onda bulunan bu temaların vurgularıyla müslümanlığa girmiştir (S. Buhâri, Tecrîd-
Sarih Terc. II/751).
İnsan, yaratılışı gereği
asayişi, nimeti, mutluluğu, rahatının bağlı olduğu şeyleri arzu ettiğinden, bu
husus onu kendi nefsinden elemi uzaklaştırmaya, mutluluğu için huzuru elde etme
hususunda gayrete sevk ettirecektir. Bu aynen bir yavrunun korkunun tesiriyle
kaçıp ana kucağına sığınması gibi insanı bir ilticâ/sığınma noktasına doğru
sürükler. Bu durum, her insanda ortak olan bir reaksiyondur. Kur'an, izlediği bu
metod vasıtasıyla, ilticânın gerçekleşebilmesinin ancak kulun Allah'ın emrettiği
hususları yerine getirmekle mümkün olabileceği imajını muhâtabına vermek
suretiyle bu gibi konularda büyük bir etki meydana getirmektedir. Nitekim
Kur'an'ın etkili metodları hakkında Seyyid Kutub'un şu ifadeleri bu durumu
te'yid etmektedir: ?Eğer hanımı Hadice, arkadaşı Ebûbekir, amca oğlu Ali, kölesi
Zeyd ve benzerleri gibi Hz. Peygamber'in bizzat inanmalarına sebep olduğu birkaç
kişi hariç tutulursa, İslâm'ın gücünün ve topluluğunun olmadığı ilk dâvet
günlerinde mü'min olanların iman etmelerinde rol oynayan biricik etkenin,
Kur'an'ın metodu olduğunu görmekteyiz.? (Kur'anda Edebî Tasvir, s. 11) İşte bu
Kur'an'ın emsalsiz metodudur. (1) Kur'an, insanı şok edici, sarsıcı bir
şekilde uyarıp, caydırıcı korkuyu insanın hayrına çok güzel kullanmıştır.