Kavramlar Ansiklopedisi | Kategoriler | Konular

Kur'an'a Göre Hâkimiyet Türleri

Kur

Kur'an'a Göre
Hâkimiyet Türleri:

Her kavrama kendine has bir yorum getiren İslâm
dini, hâkimiyet konusunda da İslâmî olan ve olmayan ayrımını gözetir. Kurân-ı
Kerim, İslâmî ve câhilî olmak üzere iki tür hâkimiyet olduğunu kaydeder:
?Yoksa onlar (İslâm öncesi) câhiliyye hükmünü (idaresini) mü istiyorlar? İyi
anlayan bir topluma göre, hükmü, hükümranlığı Allah'tan daha güzel kim vardır??
(5/Mâide, 50) Başka âyet-i kerimelerde, Allah'ın hükümleri dışında kalan
hükümlerin ?hevâ, tâğut, dalâlet, şer vb. hükümleri? diye adlandırılmaları
İslâmî olmayan hükümler arasında mâhiyet farkından kaynaklanmamakta; aksine
İslâmî olmayan hükümlerin câhilî olmanın yanında, diğer olumsuz nitelikleri de
kaçınılmaz olarak taşıdıklarını ortaya koymaktadır. Bu âyette geçen ?hüküm?
kelimesi, yalnızca siyasal anlam taşımakla kalmamakta, her türlü ?yargı?yı da
kapsamaktadır. Böylece, İslâm'a göre yapılanmış ve her türlü değer yargısı
İslâm'a göre şekillenmiş olan toplumun hükmü İslâmî; böyle olmayan toplumun
hükmü ise câhilî hükümdür.

İslâmî anlamıyla hâkimiyetin dışında kalan her
türlü hâkimiyet ve İslâm'ın değer yargıları dışında kalan her çeşit
değerlendirmeye ad olan ?câhilî hâkimiyet?in mâhiyeti hakkında İbn Kesir,
sözkonusu âyet ile ilgili olarak şöyle der: ?Cenâb-ı Allah, (bu âyette) her
türlü hayrı kapsayan ve her çeşit şerden uzak tutan Allah'ın sapasağlam hükmünü
bırakıp onun dışında kalan ve şahıslar tarafından Allah'ın şeriatine
dayanmaksızın konulmuş görüş, hevâ ve ıstılahlara yönelen kimselerin bu
davranışını reddetmektedir. Nitekim câhiliyye dönemi insanları da böyle yapıyor,
kendi görüş ve hevâlarından ortaya attıkları dalâlet ve cehâletlerle hüküm
veriyorlardı. Moğolların da yaptıkları bu idi. Onlar kendilerine yasak (yasa)
koyan kralları Cengiz Han'ın hükümlerine göre yönetiliyorlardı. Bu yasağ(y)ı
Cengiz, yahûdi ve hıristiyan şeriatlerinden, İslâm dininden ve başka dinlerden
yararlanarak meydana getirmişti. Orada sırf kendi görüşü olan ve hevâsından
kaynaklanan hükümler de vardı. İşte onun bu yasağı (yasası), soyundan gelenler
arasında uyulan bir şeriat olmuştu. Onlar Allah'ın Kitabı ve Rasûlünün sünneti
ile hükmetmeyi bir kenara bırakıp ?yasak? ile hükmediyorlardı. Her kim böyle
yaparsa o kâfirdir; Allah'ın ve Rasûlünün hükmüne geri dönüş az ya da çok hiçbir
konuda onların dışında hiçbir şeyle hükmetmemek çizgisine gelinceye kadar onunla
savaşmak farzdır.?[1]

Görüldüğü gibi, burada İbn Kesîr, İslâmî ve
câhilî hükmün mâhiyetini açıklamış; kendi döneminde câhiliyye hâkimiyetine örnek
olmak üzere de Cengiz Han yasalarını göstermiş; Allah'ın hükümlerini bırakıp
câhilî hükümlere, hevâlara yönelenlere karşı takınılacak tavrı da gayet açık bir
şekilde belirlemiştir. Bundan şunu anlıyoruz: Hâkimiyet konusu teorik olup
pratik ve hukukî birtakım sonuçları olmayan yorumdan ibaret değildir. Bu konu,
doğrudan doğruya Allah'ın hükümlerine iman ve bu hükümlere aykırı hiçbir hükmü
kabul etmemek şeklinde uygulama ile, böylesini kabul etmeyenlere karşı hukukî
birtakım uygulamaları beraberinde getiren bir anlayıştır.

[1]
İbn Kesîr, Tefsîru'l-Kur'âni'l Azîm, II/67